३० असोज, काठमाडौं । शताब्दी पुरूष सत्यमाेहन जाेशीकाे १०३ वर्षकाे उमेरमा आज विहान निधन भएकाे छ ।
जाेशीकाे मुटु र प्राेस्टेटकाे समस्या भएर असाेज ७ गते अस्पताल भर्ना गरिएकाे थियाे । रगत परीक्षणकाे क्रममा उहाँमा डेंगू संक्रमण पनि देखिएकाे थियाे । उपचारका क्रममा सुरूमा सुधार देखिएपनि केही दिन यता स्वास्थ्य स्थिति गम्भीर हुँदै गएकाे थियाे । उपचारकै क्रममा आज विहान ७ः०९ मा निधन भएकाे हाे ।
वि.सं. १९७७ बैशाख ३० गतेका दिन ललितपुरस्थित बखुंबहालमा आमा राजकुमारी देवी र बाबु शंकरराज जाेशीकाे काेखबाट जन्मेका उहाँ नेपाली इतिहास, संस्कृति, पुरातत्व, साहित्यलगायतका क्षेत्रकाे अग्रणी तथा मार्गदर्शकका रूपमा उच्च सम्मानित व्यक्तित्व हुनुहुन्छ ।
‘आयाे छाेटाे दिन अब’ शीर्षककाे कविता शारदा पत्रिकामा प्रकाशित गरेर साहित्य क्षेत्रमा प्रवेश गर्नु भएका उहाँले खण्डकाव्य हुँदै महाकाव्य ‘जयप्रकाश’ समेत लेख्नु भएकाे छ । ‘क्रान्तिका लहर’ कविता संग्रह हाे भने निवन्ध संग्रहमा ‘गुलाब र गुराँस’, ‘राजमुकुट र राज्याभिषेक’, ‘कलाकार अरनिकाे’, ‘न्युजिल्याण्डमा पहिलाे नेपाली’ प्रकाशित छन् । यसरी नै ‘गाैतम बुद्ध’, ‘सिपाही र रैती’, ‘दैलाकाे बत्ती’, ‘जब घाम लाग्छ’, ‘फर्केर हेर्दा’, ‘मृत्यु एक प्रश्न’ आदि नाटकहरू प्रकाशित छन् ।
पुरातत्व विभागकाे निर्देशक हुनुभई अनेकाैं काम गर्नु भएका उहाँले जीवनपर्यन्त इतिहास, संस्कृति र पुरातत्वका सम्बन्धमा चिन्तनमनन गर्नुभएकाे पाइन्छ । यस बीचमा उहाँले कला, सम्पदा, इतिहास तथा पुरातत्व विषयक अनेक कृतिहरूकाे लेखन तथा प्रवचन दिनु भएकाे छ । नेपाली लाेक गीत एक अध्ययन, नेपाली लाेक संस्कृति, नेपाली राष्ट्रिय मुद्रा, पुरातत्व एक राेचक कथा, कर्णाली लाेक संस्कृति, नेपाली मूर्तिकलाकाे विकासक्रम, नेपाली धातुमूर्ति विकासक्रम, नेपाली चाडपर्व, नेपाःया बाैद्धकला, नेवाः व नेवाःलाेकसाहित्य आदि कृतिहरू प्रकाशित छन् । उहाँका अलग अलग तीन कृतिले बेग्लाबेग्लै समयमा प्रतिष्ठित मदन पुरस्कार तीन पटक प्राप्त गरेकाे थियाे । दाेहाेर्याएर उक्त पुरस्कार पाउने उहाँ एकल व्यक्तित्व हुनुहुन्छ ।
अनेकाैं पदक, पुरस्कार तथा सम्मानहरूबाट सम्मानित उहाँलाई शताब्दी पुरूषका रूपमा नेपाली समाजमा चर्चित एवं लाेकप्रिय हुनुहुन्छ ।